Akdeniz meyve sineği (Ceratitis capitata) başta turunçgiller olmak üzere kayısı, şeftali, elma, armut, incir, trabzon hurması, nar, ayva, avokado gibi çok sayıda meyvede tahribat veren, meyvenin pazar değerini düşüren ve aynı zamanda meyve ile de taşınarak meyvenin gittiği yere kadar ulaşabilen ekonomik zarar eşiği oldukça yüksek bir zararlı. Bu zararlı ile mücadelede resmi otoriteler mücadele yöntemlerini çeşitlendirmek maksadı ile yaklaşık 40 yıl önce araştırma çalışmalarına başlamış. Konu ile ilgili araştırmalara finans kaynağı sunulmuş. Aktarılan kısıtlı bütçe soncunda 40 yıl sonra sonuç alınabilmiş. Sonuç 2021 Eylül ayının 3. Haftası İzmir ilimizin Selçuk ilçesinde resmi bir tören ile açıklandı ve uygulamaya başlandı.
İhracatı engelleyen, malların gümrükten dönmesine sebep olan yaklaşık 2 milyar ₺ civarında ekonomik kayba sebep olan bu böcekle mücadelede gelinen son noktada Atom Enerjisi kurumunun da özverili çalışması sonucu mücadele uygulamalarına başlandı.
Mücadelede başarıya; ortamda bulunan kısır bireylerin sayısı, sağlıklı birey sayısının 2 katından fazla olması durumunda erişiliyor. Yani 10 sağlıklı böceğin yanına 20 kısır böcek bırakılıyor ve uzun dönemde kısır böcekler üreyemediği ve sağlıklı böceklerde kısır bireylerle çiftleştiği durumlarda sağlıklı birey meydana gelemediği için bir sonraki nesilde sayı giderek azalıyor. Zamanla varlıkları ortadan kalkıyor.
Tabi bu yöntemin bilimsel esasları ve arka planı ile ilgili pek fazla bilgi açılış töreninde paylaşılmıyor. Paylaşılan en ilginç kısım ise ‘siyasette en zor işin hiç bilgisi olunmayan bir konuda konuşmak zorunda kalındığı anlar’ olduğunu kürsüden katılımcılara öğütleyen bir genel başkan yardımcısının mikrofonla seslenişidir. İçimden geçen ise ‘konuşmasında sadece Türkçemizin dil bilgisi kurallarını dikkat etmesinden başka hiçbir dileğimin olmadığıdır.’
Teknik bilgilendirme hususunda eksiklikler arasında insansız hava aracından (drone) meyve bahçesine salınan kısır böceklerin cinsiyetlerinin ne olduğu ve nasıl tespit edildiğidir ? Bir insansız hava aracına en fazla kaç böcek sığabilmektedir ? Kısırlaştırma süreçlerinde hangi radyoaktif maddelerin hangi dozda ne kadar süre uygulanmaktadır? Bu işlemin maliyetinin ne olduğu ve dünyadaki kullanım yaygınlığı ticarileşme durumu vb. hususlarında hiçbir teknik bilgiye ulaşılamadı. Radyo aktif maddeden bahis ediliyor. Bu radyo aktif maddeleri ( Kobalt 60 ve Sezyum 137) biz nerenden bulacağız kaç liraya alacağız? Yöntemin patenti gibi hususlar sır gibi saklandı. Ulaşılan güzel bir şey ise protokolün önüne bırakılmış kutularda türün ergin pupa , larva ve yumurta dönemlerinde sergilenen örneklerdi.
Böcekleri kısırlaştırdık. (Nasıl kısırlaştırıldığını bilemedik.) Kısır böceği insansız hava aracına koyduk. (kaç tane koyduk bilemedik.) Meyve bahçesine uzaktan kumandayla uçan araçtan saldık. Müzik çaldı. Alkışlayın dediler. Alkışladık. Binin otobüse dönün evinize dediler. Döndük evimize.
Dönerken de düşünmedim değil! Çevreyi kimyasal ile kirletmeyelim diye uğraşırken, bir türün nesil devamlılığı sürecine radyoaktif maddelerle müdahale etmeye ne hakkımız var? Karıncayı incitmekten çekinen nesilleri örnek alanlar! Alkışlayın bu zaferi dedi. Biz de mecbur alkışladık
Süperr. Bundan 45 yıl önce bir arkadaşım kısırlaştırma üzerinde doktorasını yapıyordu. Demek ancak uygulamaya konmuş.